علائم بارداری خارج از رحم و علت آن
اگر تخمک بارورشده، خارج از رحم جای‌گیر شود، به آن بارداری خارج از رحم می‌گویند. از هر 50 بارداری، یکی خارج از رحم اتفاق می‌افتد. هیچ راهی وجود ندارد که یک بارداری خارج از رحم (یا نا به جا) را وارد رحم کرد، بنابراین به پایان رساندن بارداری تنها گزینه ممکن است. اگر چه عوامل زمینه سازی برای بارداری خارج از رحم وجود دارند، اما این برای هر فردی ممکن است اتفاق بیفتد. به علت خطر این بارداری برای فرد، بسیار مهم است که علائم اولیه آن زودهنگام شناسایی‌شده و هر چه زودتر درمان آغاز شود.
آیا بارداری خارج از رحم مسئله‌‌ی رایجی است؟
در بریتانیا، بارداری خارج از رحم از هر ۹۰ زن، تنها برای ۱ نفر اتفاق می‌افتد. در ۹۸ درصد موارد، بارداری خارج از رحم در یکی از لوله‌های رحم رخ می‌دهد به همین دلیل به این نوع بارداری، بارداری لوله‌ای هم گفته می‌شود. بارداری خارج از رحم در محل‌های دیگر نظیر دهانه‌ی رحم، تخمدان، شکم و … نیز رخ می‌دهد. بعد از جراحی‌های تخمدان، سزارین‌های قبلی و … نیز امکان بروز بارداری خارج از رحم وجود دارد.
بارداری خارج از رحم دردناک است و اگر درمان نشود، باعث ایجاد مشکل در لولهی رحم و خونریزی داخلی می‌شود. این نوع بارداری اورژانسی است و اگر به‌موقع پیگیری و درمان نشود، امکان بقای جنین و انتقال آن به داخل رحم وجود نخواهد داشت. در این وضعیت بافت‌های بارداری و لولهی رحمی درگیر، معمولا خارج می‌شوند
چگونه این اتفاق می‌افتد؟
پس از لقاح، تخمک باردار شده، در یکی از لوله‌های فالوپ برای رسیدن به رحم حرکت می‌کند . اگر این لوله آسیب دیده باشد یا مسدود شده باشد ، حرکت تخمک به سمت رحم ناتمام می‌ماند و تخمک در لوله کاشته شده و در همان جا به رشد خود ادامه می‌دهد. چون اکثر بارداری‌های خارج از رحم در لوله فالوپ اتفاق می‌افتد، اغلب به آن بارداری در لوله می‌گویند. در موارد خیلی کمتر شایع، تخمک در تخمدان، سرویکس (دهانه رحم) ، مستقیماً در شکم و یا حتی در زخم جوش‌خورده سزارین کاشته می‌شود.
همچنین این امکان وجود دارد که یک جنین به صورت طبیعی در رحم فرد و جنین دیگر در لوله یا هر جای دیگری جای‌گیر شده باشد. به این وضعیت بارداری هتروتروپیک می‌گویند که بسیار نادر است و در یکی از هر 4000 بارداری اتفاق می‌افتد. اگر بارداری خارج از رحم تشخیص داده نشده و درمان نشود، جنین ممکن است تا حدی رشد کند که لوله فالوپ پاره شده و منجر به درد و خونریزی شکمی شدید گردد. این ممکن است موجب آسیب همیشگی به لوله یا از دست دادن آن شود و در صورتی که خونریزی بسیار شدیدی اتفاق بیفتد که فوراً درمان نشود، حتی ممکن است منجر به مرگ بیمار شود. به همین علت است که تشخیص زودهنگام و درمان و معالجات متعاقب آن بسیار مهم است.
چه کسانی در معرض بارداری خارج از رحم هستند؟
احتمال وقوع بارداری خارج از رحم در همه‌ی بانوان وجود دارد. از هر سه زن، یک نفر در معرض مواجهه با این مشکل است و عوامل خطر ابتلا به آن را دارد. موارد زیر احتمال ابتلا به این مشکل را بیشتر می‌کنند:
ابتلا به بیماری‌های PID یا التهاب ناحیه لگن، معمولا در اثر «عفونت کلامیدیا» رخ می‌دهد. این مشکل می‌تواند موجب زخم و آسیب در ناحیه‌ی لوله‌های رحم شود.
هرگونه جراحی در ناحیه‌ی شکم، عمل‌های سزارین، برداشتن آپاندیس یا جراحی در ناحیه‌ی لوله‌های رحم مانند استریلازیسیون.
اگر از طریق درمان‌های IVF بارداری صورت گرفته باشد، باید برای اطمینان از محل قرار گرفتن رویان، عکس‌برداری‌های لازم صورت بگیرد. (تا قبل از اتمام هفته‌ی هشتم بارداری، به جنین «رویان» می‌گویند.)
اگر در حین داشتن IUD بارداری صورت گرفته باشد یا قرص‌های شیردهی (mini-pill) مصرف شده باشد. (IUD وسیله‌‌ای معمولا T شکل است که برای پیشگیری از بارداری در رحم قرار می‌گیرد. قرص‌های شیردهی نوعی قرص ضدبارداری هستند که فقط هورمون پروژسترون دارند.)
از هر ۱۰ فردی که بارداری خارج از رحم داشته‌اند، احتمال دارد یک نفر دوباره این نوع بارداری را تجربه کند.
استعمال سیگار و بارداری در سنین بالای ۴۰ سال نیز احتمال بروز بارداری خارج از رحم را افزایش می‌دهند.
در صورتی که هر یک از علائم زیر را دارید فوراً با متخصص خود صحبت کنید:
- حساسیت یا درد شکمی یا لگنی. ممکن است این درد ناگهانی، دائمی، و شدید باشد اما می‌تواند خفیف بوده و متناوب باشد. ممکن است متوجه شوید که درد هنگامی که فعالیت دارید یا هنگامی که سرفه می‌کنید یا شکمتان کار می‌کند بدتر می‌شود. ممکن است آن را تنها در یک طرف احساس کنید اما درد هر جایی در شکم یا لگن شما می‌تواند باشد. ممکن است درد به صورت مبهم یا تیر کشیدن باشد و تهوع و استفراغ نیز ممکن است داشته باشید.
- دیدن لکه یا خونریزی از واژن در صورتی که تست بارداری مثبت بوده است. ممکن است خونریزی شبیه به شروع قاعدگی سبک باشد. خون ممکن است قرمز یا قهوه‌ای باشد، همانند رنگ خون خشک‌شده و ممکن است پیوسته یا متناوب، و شدید یا خفیف باشد.
- درد شانه. گرفتگی و خونریزی ممکن است معانی مختلف داشته باشد اما درد شانه، به ویژه هنگامی که دراز می‌کشید، علامت مشخصه بارداری خارج از رحم پاره شده است و فوراً باید درمان پزشکی انجام شود. علت درد شانه خونریزی داخلی است که اعصابی را که به ناحیه شانه می‌روند تحریک می‌کند.
- اگر لوله فالوپ پاره شود ممکن است علائم شوک مانند ضعف، تند شدن ضربان قلب، رنگ‌پریدگی، مرطوب شدن پوست و سرگیجه یا غش وجود داشته باشد. در این موارد بدون تأخیر با اورژانس تماس بگیرید.
همچنین در صورتی که باردار هستید و در گروه پر خطر بارداری خارج از رحم قرار دارید، به ویژه اگر با وجود داشتن آی یو دی در رحم یا جراحی بستن لوله‌ها باردار شده‌اید، یا هر جراحی دیگری در لوله‌های فالوپ داشته‌اید، یا بارداری خارج از رحم پیشین یا بیماری التهاب لگن را تجربه کرده‌اید، باید به دنبال کمک و مراقبت‌های پزشکی زودهنگام باشید. اگر تحت درمان‌های باروری هستید و باردار شده‌اید، پزشک به دقت بر بارداری شما نظارت می‌کند، اما حتماً با مشاهده هر یک از علائم بارداری خارج از رحم فوراً او را در جریان بگذارید.
درمان بارداری خارج از رحم چیست؟
